18:19:26

Mars daha hızlı dönüyor ve günleri kısalıyor. Bilim adamları bunun nedeninden emin değiller…

NASA’nın InSight görevinden gelen radyo dalgası verileri, Mars’ın dönüş hızının şimdiye kadar yapılmış en hassas ölçümünü sağladı. NASA’nın InSight aracından elde edilen yeni sonuçlara göre, gezegenin dönüş hızı arttıkça Mars’ın gün uzunluğu her yıl bir milisaniyenin dörtte üçü kadar kısalıyor…

Mars’ta standart bir gün ya da diğer adıyla “sol" 24 saat 37 dakika uzunluğundadır, ancak bu gün uzunluğunun milisaniyenin bir kesri hassasiyetinde ölçülmesi gezegenin dönüş hızının küçük bir miktar arttığını ortaya koymuştur. Gezegen bilimciler bunun neden olduğundan tam olarak emin değiller, ancak muhtemelen Mars’ın kütlesinin yeniden dağılımıyla ilgili, bu da gezegenin dönüşü üzerinde bir buz patencisinin daha hızlı dönmek için kollarını çekmesi gibi bir etkiye sahip olabilir. Uzmanlar bu yeniden dağılımın Mars’ın kutup kapaklarında buz birikmesinden ya da yaklaşık 400.000 yıl önce sona eren dünyanın en son buzul çağları sırasında ekvatoral enlemlerde var olan muazzam buzulların ağırlığı altında kalan yüzeyin yavaşça toparlanmasından kaynaklanabileceğini düşünüyor.

Mars’ın dönüş hızına ilişkin bu son derece hassas ölçümleri elde etmek için bilim insanları radyo dalgalarından yararlandılar.

Belçika Kraliyet Gözlemevi‘nde gezegen bilimci ve bulgularla ilgili yeni bir makalenin başyazarı olan Sebastien Le Maistre yaptığı açıklamada “Bu tarihi bir deney" dedi. “Deneye hazırlanmak ve bu keşifleri beklemek için çok fazla zaman ve enerji harcadık."

Gezegenler arası görevlerle iletişim kurmak için kullanılan ve dünya çapında üç radyo anteninden oluşan NASA‘nın Derin Uzay Ağı tarafından Mars’a doğru güçlü bir radyo sinyali gönderildi. Radyo sinyali daha sonra InSight‘ın RISE (Rotasyon ve İç Yapı Deneyi) aracı tarafından alındı ve Dünya’ya geri yansıtıldı. Mars’ın dönüşü, yansıyan bu radyo dalgalarına bir Doppler kayması ekler.

Doppler kayması, bir acil durum aracının sireninin dinleyiciye yaklaştıkça ses perdesinin yükselmesine ve uzaklaştıkça tekrar düşmesine neden olan etkiyle aynıdır. Benzer şekilde, InSight Mars’ın görüş alanına dönen yarım küresi üzerindeyken yaydığı radyo sinyali Doppler kaymasıyla daha yüksek frekanslara, InSight görüş alanının dışına dönen yarım küre üzerindeyken ise sinyal Doppler kaymasıyla daha kısa frekanslara kayar. Bu Doppler kayması tamamen dönüş hızına bağlıdır ve gezegenin gün uzunluğunu ölçmek için – milisaniyenin kesirleri kadar bir doğrulukla – bundan yararlanmak basit bir iş değildir.

Aynı zamanda RISE‘ın baş araştırmacısı olan Le Maistre, “Aradığımız şey, bir Mars yılı – 687 Dünya günü – boyunca sadece birkaç on santimetrelik değişimler" dedi. “Bu değişimleri görebilmemiz için bile çok uzun bir zaman ve çok fazla veri birikmesi gerekiyor."

Deneyde InSight‘ın Mars’taki ilk 900 gününden elde edilen veriler kullanıldı ve Mars’ın dönüşünün yılda 0,76 milisaniye hızlandığı sonucuna varıldı – Mars’ın dönüş periyodunun şimdiye kadar yapılmış en hassas ölçümü.

Mars’ın çekirdeği
RISE ayrıca Mars’ın erimiş çekirdeğinin boyutunu ölçerek kızıl gezegenin iç kısmında da çalışmalar yapıyor.

Gezegenin çekirdeği doğrudan gözlemlenemese de, bilim insanları Mars’ın ekseni üzerinde yalpalarken RISE‘den gelen radyo verilerinin nasıl değiştiğini izleyerek Mars’ın manto ve çekirdeğinin boyutunu ve olası durumunu ölçebilirler. Bu yalpalama, çekirdekteki erimiş demirin etrafa savrulmasının bir sonucudur. InSight daha önce Mars’ın çekirdeğinin büyük olduğunu, gezegende meydana gelen depremlerin sismik dalgalarını kullanarak tespit etmişti. Şimdi, RISE bu ölçümü iyileştirmeyi başardı.

RISE verileri ayrıca çekirdeğin mükemmel bir şekilde küresel olmadığını, Le Maistre‘nin ekibinin “iç kütle anomalileri" olarak tanımladığı topaklı bir yapıya sahip olduğunu ortaya koydu.

Belçika Kraliyet Gözlemevi‘nden Attilo Rivoldini yaptığı açıklamada, “RISE’ın verileri çekirdeğin şeklinin yalnızca dönüşüyle açıklanamayacağını gösteriyor" dedi. “Bu şekil, mantonun derinliklerine gömülmüş biraz daha yüksek veya daha düşük yoğunluklu bölgeler gerektiriyor."

InSight’ın – adı Sismik Araştırmalar, Jeodezi ve Isı Taşınımı ile İç Keşif’in kısaltmasıdır – gücü tükendi ve Aralık 2022’de görevi sona erdi, ancak görevden ve özellikle RISE’den analiz edilecek çok sayıda veri hâlâ var.

Bu sonuçlar Haziran ayında Nature dergisinde yayımlandı.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…