00:42:36

Konut yapılarının altlarına dükkan ve benzeri iş yeri uygulamasına son verilmelidir!

Kaliforniya’daki bazı binalar Türkiye’deki depremde “krep" gibi düşen binalarla aynı kusuru paylaşıyor, ancak benzer bir yıkım olası değil. Çeşitli “bileşik faktörler", on binlerce kişinin ölümüne ve milyonlarca kişinin yerinden olmasına neden olan krizin bir benzerinin Batı Yakası’nda yaşanmasının mümkün olmadığı anlamına geliyor.

Kaliforniya’daki binlerce bina, Şubat ayının başlarında Türkiye ve Suriye’de çöken yapılarla aynı kusuru paylaşıyor, ancak uzmanlar benzer bir krizin ABD’de yaşanma ihtimalinin düşük olduğunu söylüyor.

6 Şubat’ta Türkiye ve Suriye 7.8 ve 7.5 büyüklüğünde iki depremle sarsıldı ve artçı depremler daha fazla kaosa yol açtı. Milyonlarca insan yerinden edildi ve on binlerce insan hayatını kaybetti; kurtarma ekipleri enkaz altından sağ kalanları çıkarmak için gece gündüz çalışıyor. Binaların “krep" gibi çökmesinin ana nedenlerinden biri, fazla çelik donatıya sahip olmayan ve deprem koşullarında zayıf kalan bir yapı malzemesi olan sünek olmayan betonun yaygın olarak kullanılmasıdır. Sünek beton daha fazla güçlendirilmiştir ve kırılmadan önce daha ağır koşullara maruz kalabilir.

Sismik güçlendirme konusunda çalışan ve Türkiye’de sismik risk değerlendirmeleri yapan kıdemli bir mühendis olan Terrence Paret, Türkiye’de “her on yılda bir sismik trajediler" yaşanmasının nedeninin bu kadar çok sünek olmayan betonun varlığı olduğunu söyledi. Kaliforniya’daki binlerce sünek olmayan beton bina endişe verici olmakla birlikte, Türkiye’deki kadar yaygın değildir, çünkü 1971’de San Fernando, Kaliforniya’da meydana gelen depremden sonra ABD’de bu tür binaların inşası durdurulmuştur.

Yine de, Kaliforniya’da yeni bina yönetmeliklerinin daha sıkı gereklilikler getirdiği 1976 yılından önce inşa edilen binlerce bina aynı malzemeyle inşa edilmiştir. Basına konuşan çok sayıda uzman, bina sayısını tam olarak belirlemenin zor olduğunu, ancak tahminlerin en yüksek riskli ilçelerde yedi bin bina ile on yedi bin bina arasında değiştiğini söyledi. Bu binaların çoğu konut olmakla birlikte bazıları okul ve hükûmet binalarıdır.

Bu binalar Türkiye ve Suriye’deki yapılarla aynı kusurları paylaşıyor olsalar da – kırılganlar ve ülkenin depremlere ve diğer sismik olaylara eğilimli bir bölgesinde yer alıyorlar – birkaç “bileşik faktör“, Batı Yakası’nda bu kadar büyük ölçekli bir krizin meydana gelmesinin olası olmadığı anlamına geliyor.

En önemli farklardan biri, bu tür inşaatlara yönelik tutumdur: Kaliforniya’daki şehirler, sünek olmayan beton binaların güçlendirilmesi için aktif olarak çalışmaktadır. Bu türden ilk yönetmelik 2015 yılında Los Angeles’ta yürürlüğe kondu ve Beverly Hills, Burbank ve Santa Monica da dahil olmak üzere diğer şehirler de benzer yönetmelikleri yürürlüğe koydu. Ancak güçlendirme çalışmaları yavaş ilerliyor: Los Angeles planı 25 yıllık bir zaman çizelgesine sahip ve Los Angeles şehir merkezini yeniden canlandırmaya odaklanan Omgivning firmasını kuran ve sünek olmayan beton güçlendirme konusunda bir beyaz kitap yazan mimar Karin Liljegren, değişimi görmek için “gerçek bir olumlu harekete" rağmen bu hedefe ulaşılmasının pek mümkün olmadığını düşündüğünü söyledi.

Bir diğer önemli fark da Amerika Birleşik Devletleri’ndeki inşaatlardır. Türkiye’deki binalarda zemin kat “yumuşak" ya da “zayıf" olarak adlandırılan bir kata sahip olma eğilimindedir; bu da o katın daha esnek ya da zayıf olduğu anlamına gelir çünkü bir kapı, pencere ya da başka bir açık özellik, destekleyici bir duvarın olacağı yerdedir ve bir depremden koruyacak sağlamlıktan yoksundur. Bu durum, bina yönetmelikleri nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri’nde daha az yaygındır. ABD’de bu katlara sahip binalar da güçlendirilmiştir.

1999’da benzer şekilde yıkıcı bir depremin ardından ülkede zaman geçiren Paret, “Türkiye’de çöken binalar neredeyse tamamen sünek olmayan beton yapılardır" dedi. “Türkiye’nin o bölgesinde çöken binalar endemik bir tür… Bu yüzden Türkiye’nin büyük bir kısmı bu kadar yüksek risk altında. Bizde bunlardan yüzlerce, binlerce ya da milyonlarca yok, dolayısıyla sorunun boyutu burada oraya kıyasla çok daha küçük."

Kaliforniya’da sorunun kapsamı Türkiye’dekinden çok daha küçük olsa da, güçlendirme sürecinin önündeki en büyük engellerden biri maliyet. Liljegren, birçok kişi için bunun hızla milyonlarca dolarlık bir sürece dönüşebileceğini söyledi.

Mimar Liljegren, “Herkes binasını güçlendirmek istiyor ama kimsenin dört milyon doları yok" dedi.

Bir yapı mühendisi olan Robert Kraus, Los Angeles’taki ilk maliyet tahminlerinin, yenilenen metrekare başına yaklaşık 150 ila 200 dolara mal olacağını tahmin ettiğini söyledi. Bir başka sorun da tadilatların invazivliği: Kraus, sünek olmayan betonu güçlendirmek için, depremler sırasında hareketlerini sınırlandırmak ve güçlendirmek için eski elemanların etrafına “yeni, sert elemanlar" yerleştirilmesi gerektiğini söyledi.

Kraus, “Bunlar doğal olarak bina alanının çoğuna yayılıyor" dedi. “Bir dolabın içine sokabileceğiniz ya da çok fazla yere gizleyebileceğiniz gibi değil. Bunlar oldukça büyük elemanlar."

Uzmanlar, depremlerin katı sismik standartlara göre inşa edilmiş bazı yapılarda bile ciddi hasara yol açacak kadar güçlü olduğu konusunda hemfikir olsa da, bu kadar çok binanın ‘krep’ şeklinde çökmesi, inşaat yönetmelikleri ve binaları depreme karşı güvenli hale getirmeyi amaçlayan kurallara uyum konusunda soru işaretleri yaratıyor.

Türkiye’de yıkılan binaların fotoğraflarını inceleyen New York merkezli yapı mühendisi ve “Why Buildings Fall Down: How Structures Fail" adlı kitabın ortak yazarı Matthys Levy, beton blok yapıların yıkılmadan sallanabilecek şekilde inşa edilmediğini ve muhtemelen betonu güçlendiren yeterli çeliğe sahip olmadığını söyledi.

“Hiçbir sismik savunmaları yok çünkü hepsi rijit." dedi. “Yani, bir şok yaşıyorsunuz ve bina temelden çöküyor ve tüm bina yıkılıyor."

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…