2 3 Nisan 2020 tarihinde Beyaz Saray’da yeni koronavirüs hakkındaki bir brifing esnasında eski başkan Donald Trump tehlikeli bir yanlış bilgiyi önce odadakilere sonra da toplumun üstüne adeta püskürttü…

Trump, düzenlediği basın toplantısında, “Bir dezenfektanı düşünüyorum, virüsü bir dakika içinde etkisiz hale getiriyor mesela" dedi. Başkan, “Bir dakika," dedi ardından. “Böyle bir şeyi vücuda enjekte ederek ya da vücüda sürerek yapmamızın bir yolu var mı?"

Birçok medya ve tıbbi kuruluştan gelen büyük bir tepkinin ardından, Trump ertesi gün sadece şaka yaptığını söyleyerek geri adım attı.

Fakat artık çok geçti…

New York Times, o gün için şunları bildiriyordu: “Maryland sağlık hattını o kadar çok arayanlar doldurdu ki, eyaletin acil durum yönetim dairesi, koronavirüsü tedavi etmek için ‘hiçbir koşulda’ herhangi bir dezenfektan kullanılmaması gerektiği konusunda bir uyarı yayımlamak zorunda kaldı. Washington Eyaleti’nde yetkililer insanları çamaşır deterjanı kapsülleri tüketmemeye çağırdı". Cuma günü ülke genelinde sağlık uzmanları alarm verdi. Clorox ve Lysol’ün üreticileri bile Amerikalılara ürünlerini enjekte etmemeleri veya yutmamaları hakkında uyarıda bulundu.

Sonraki ay, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) , COVID-19’un başlangıcından bu yana Amerikalıların zehir merkezlerine artan çağrılarının sonucunda dezenfektan kullanımı hakkında bir anket yaptı.

Amerikalıların %39’u bilinçli olarak en az bir yüksek riskli uygulamaya dahil olmuştu:
* Yüzde 10’u vücudu dezenfektan spreyle buğulandırıyor,
* Yüzde 19 gıda maddelerini ağartıyor,
* Yüzde 6’sı ev dezenfektanlarının buharını teneffüs ediyor,
* Yüzde 4’ü çamaşır suyu içiyor veya gargara yapıyor,
– Ve diğer yüzde 4’ü ağızlarını diğer temizlik ve dezenfektan solüsyonlarıyla çalkalıyor veya yutuyor.

Görüldüğü gibi yanlış bir bilgi salgını koca bir ulusa bu şekilde bulaşıyor.

Weill Cornell Medicine‘de yardımcı doçent ve bilimsel yanlış bilgilerle mücadele eden yeni bir kar amacı gütmeyen kuruluş olan Critica‘nın baş sağlık görevlisi olan David Scales, çevrimiçi yanlış bilgi salgınlarını tespit etmek ve bunlarla mücadele etmek için bir “bilgidemiyologlar" ordusu kurmak için işe alıyor ve görevlendiriyor. Cephaneliklerinde korudukları şey: Bilim.

Critica‘daki ekip, efsaneleri yok etme bilimini bütünleştiren bir protokol geliştirdi. Protokol, nerede ve ne zaman müdahale edileceği, tartışmaların nasıl azaltılacağı, uygun ilk tepkiler, motivasyonel görüşme, doğru bilgilerin nasıl sunulacağı ve tekrarlanacağı gibi yanlış bilgileri paylaşan insanlarla etkileşime geçme stratejilerini ve güven oluşturma teknikleri içeriyor.

“Bilgidemiyologlar, herhangi bir yanlış bilgilendirmede kullanılacak yeni halk sağlığı savunucuları olacaklar."

Scales, bu iletimi yavaşlatmanın veya durdurmanın yollarını bulmak için, “Bilgidemiyologlar, her türlü yanlış bilgilendirmede kullanılacak yeni halk sağlığı şampiyonları olacak" diyor. “Yanlış bilgiyi bir bilgi salgını olarak düşünürseniz, – yanlış bilginin – bulaşıcı olduğunu, bir kişiden diğerine bulaştığını görürsünüz."

Büyük miktarda yanlış bilgi varken Scales ve ekibi her zaman ölçeklenebilirlik ve sürdürülebilirlik konusunu düşünüyor. “Yalnız bir bilişim uzmanı hiçbir şey yapamaz. Onların müdahaleleri okyanusta bir damladır” diyor.

Nasıl çalışacak?

İlk olarak, mümkün olduğu kadar çok bilgidemiyolog yetiştirmeye odaklanacaklar. CDC‘nin eyalet düzeyinde çok sayıda epidemiyologu eğitme modeli olan Salgın İstihbarat Servisi‘nden (EIS) ipuçları alarak, daha sonra yerel salgınları izleyen ve rapor eden bir “hastalık dedektifleri” kadrosu olası kötü bilgi salgını ortaya çıktığında herhangi bir duruma yanıt vermeye hazır olacaktır. Bu onların tam zamanlı işi değil. Critica bunun yerine, profesyonel bilimsel topluluklarda bilgidemiyologları yetiştirmeyi planlıyor.

Olumlu ve profesyonel bir şekilde müdahale edebilecek kritik bir insan kitlesini eğittiklerinde, umutları, toplumun sosyal medyadaki söylemini yükseltmeye yardımcı olmalarıdır. Son olarak, topluluklarında güvenilir halk figürleri olarak kabul edilen, çevrimiçi ortamda tutarlı bir varlık olarak görülen bilgidemiyologları ile zaman içinde güven geliştirmeyi planlıyorlar.

“Özellikle çevrimiçi ortamda bir itibar oluşturmak zaman alır, bu nedenle bu, anında bir çözüm değildir ve öyle görülmemelidir. Bu, sosyal medya platformlarının bizi içine soktuğu yanlış bilgilendirme çukurundan uzun, yavaş ve zorlu bir çıkışın başlangıcı” diyor Scales.

Makaleyi okumadan, doğruluğunu sorgulamadan veya içeriğini onaylamak için sahiplenmeden tıklama tuzağına dönüşen paylaşma eğilimimiz gibi bireysel davranışlar hedef alınacak.

İkincisi, normları topluluk düzeyinde güçlendirmektir. Scales, “Bulunduğum çevrelerde, tıklama tuzakları göndermek veya ironik olmayan bir şekilde sohbette gündeme getirmek hoş karşılanmaz" diyor. “Diğer çevrelerde, örneğin Facebook’ta bu tür dikkat çekici içerikler yayımlayan insanlar topluluklarından olumlu destek alabilir. İşte bu nedenle bunları yapmaya devam ediyorlar.”

Üçüncüsü, sistemik değişiklikler sağlayan sosyal medya platformları için yasalar, politikalar ve düzenlemeler kabul ederek yapısal düzeyde müdahale etmektir.

Emniyet örgütleri de bir rol oynayabilir – zaten yaptıkları gibi. Scales‘in infodemiyologları, gözetim sistemi, yanlış bilgilerin ne ve nerede dolaştığı konusunda haftalık güncellemeler veren Annenberg Kamu Politikası Merkezi ile ortaklaşa çalışıyor. Scales, tüm yanlış bilgilerin viral hale gelmediğini söylüyor.

Scales, “Kimsenin bahsetmediği yanlış bilgiyi çürütmek istemezsiniz çünkü o zaman yaptığınız tek şey yanlış bilgiyi yaymaktır” diyor. Bu, tekrar tekrar tekrarlandığı için yanlış bilgilere inanmaya başladığımız “yanıltıcı gerçek etkisi” olarak bilinen bir şeydir.

Scales ekibi, Infodemic’in bulaşıcı hastalık benzetmesini kullanarak, insanları yanlış bilgilendirme duyarlılıklarına karşı aşılamak için “maruziyet öncesi profilaksi” sağlar diyor. Infodemic için özlenen aşı, eleştirel düşünme becerilerini ve yüksek kaliteli bilgiyi yanlış bilgilerden ayırt etmeyi öğretecek. Ancak,bunun toplumsal düzeyde yapılması zordur.

Alberta Üniversitesi Sağlık Hukuku Enstitüsü müdürü Timothy Caulfield, uzun bir en çok satanlar listesi, geniş bir Twitter takipçisi ve yanlış bilgiyle mücadele üzerine bir Netflix programı ile tanınmış Kanadalı sağlık efsanesi olan Caulfield, platformlarını yanlış bilgilere karşı kendimizi bağışıklamak için araçlar ve stratejiler sunmak için kullanıyor.

Son eseri, Your Day, Your Way: The Fact and Fiction Behind Your Daily Decisions adlı kitabında okuyucuya, doğru bilim ile sahte bilim arasındaki araştırma kalitesini nasıl ayırt edeceğini ve herhangi bir konuyu destekleyen kanıt miktarını not etmeyi öğretiyor. Örneğin, duyguları uyandırarak beynimizi yüksek yol düşüncesinden kaçıran ve hem nitelik hem de nicelik açısından araştırmadan yoksun anekdotlara ikna olmama konusunda uyarıyor. Ayrıca halka, bu kaynakların sahip olabileceği doğal önyargılar ve çatışmalar da dahil olmak üzere bilgi kaynağını düşünmesi için danışmanlık yapıyor.

Saskatchewan’daki Regina Üniversitesi‘nde davranış bilimi doçenti olan Gordon Pennycook, biri bir haber makalesini okumadan önce, okurken veya okuduktan sonra farklı doğruluk uyarıları yerleştirmelerinin etkilerini test ettiğinde, haberin sonunda bir uyarıyı okuyanlar gerçek doğruluğu bir hafta sonra daha iyi hatırladılar. “Bir şey okursanız ve ‘Ah, bu mantıklı’ derseniz ve daha sonra bunun yanlış olduğunu görürseniz, bu daha unutulmaz bir deneyimdir.” Büyük sosyal medya kuruluşları henüz bunu uygulamadı ve henüz buna herhangi bir ilgi de duymadı. “Benzer şekilde, insanların bir haber makalesi üzerinde düşünmelerini sağlamak için derinlemesine sorular sormak ve böylece onları yavaşlatmak, yanlış bilgiye karşı direnci artırır."

Pennycook, “İnsanlar, onlara sorduğunuzda doğru ve yanlış haber içeriğini ayırt etmede gerçekten oldukça iyiler" diyor.

Halk ayrıca , daha önyargılı olarak gördükleri profesyonel teyitçilere göre kitle kaynaklı teyitlere daha fazla güveniyor. “İnsanlara bir sekoya ağacının ortalama boyunu verirseniz, kimse cevabın ne olduğunu gerçekten bilmiyordur. Ancak ortalama yüksekliği tahmin etmeleri için elinizde bin kişiniz varsa, doğru cevaba oldukça yakın netice alınır” diyor.

Okuduğunuz için teşekkürler. Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…