14:04:25

Elektrik Temasıyla İlgili Güvenlik Efsaneleri ve Doğrular

Sosyal medyada dolaşan bir mesajda, her metal yüzeye dokunmadan önce “sağ elin avucunun tersini kullanıp sol ayağı 3–5 cm kaldırın” gibi önlemler önerilmiştir. Bu öneriler bilimsel temellere dayanmaz ve tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Gerçek elektrik güvenliği kuralları şunlardır:

“Sağ elin arkası + sol ayak havada” efsanesi: Bu iddiaya göre akım sadece vücudun sağ tarafından akıyormuş. Oysa elektrik akımı, bir iletken cisimle temas edilince vücudun tümünden geçer ve toprağa ulaşır. Sadece bir ayağı kaldırmak, akımın hâlâ diğer ayağınızdan ve vücudunuzun orta kısmından (kalp dahil) akmasını engellemez. Araştırmalara göre 30 mA üzerindeki akımlar kalp ritmini bozabilir; 6–18 mA gibi nispeten düşük akımlar bile kaslarda istemsiz tutulum ve şok etkisi yapabilir. Dolayısıyla sağ elin içi yerine arkasıyla dokunmak veya sol ayağı kaldırmak, kalbi “korumaz” ve güvenli bir yöntem değildir. Aslında bu tip bir önlem yalnızca yüksek gerilimli bir hattın toprağa değmesi (düşmesi) durumunda, adım potansiyelini azaltmak için eğitilmiş kişilere önerilir. Normal ev koşullarında bu hareketlerin hiçbir yararı yoktur.

Profesyonellerin uyguladığı yöntemler: Elektrik ustalarının rehberlerinde devreyi devre kesiciyle enerjisini kestiğinizden emin olduktan sonra kontroller yapılır. Örneğin bir yüksek gerilim güvenlik kılavuzunda, de-enerjize edilmiş bir devreyi kontrol ederken ilk teması elin arka kısmıyla yapmak önerilir; böylece eğer akım hâlâ varsa el serbest kalabilir. Ayrıca kılavuz, yüksek voltajlı işlerde bir elin cebinizde (böylece akım vücudu iki kola bölmez) ve yalıtkan tabanlı ayakkabı giyilmesi gerektiğini belirtir. Fakat bu önlemler yalnızca eğitimli personel içindir ve ancak devre enerjisi kesildikten sonra uygulanır. Evde pratik olarak yapmanız gereken, elektrikli cihazların şalterini indirerek veya fişi çekerek enerjiyi tamamen kesmektir. Başka hiçbir el, ayak veya hareket kuralına güvenmeyin.

Ağır cihaz kullanımı ve devre koruması: Çamaşır makinesi, fırın, kurutma makinesi gibi yüksek güçlü cihazları tek bir devrede aynı anda çalıştırmak aşırı yük oluşturabilir; ancak modern ev tesisatlarında bu cihazların birden fazla devreye ayrılması beklenir. Kaynaklara göre elektrik panosundaki devre kesiciler, bir devre aşırı akım çektiğinde otomatik olarak devreyi keserek aşırı ısınmayı önler. Dolayısıyla sistem kendisini korumak için sigortayı düşürür. Sosyal medyada söylenen “makinelerden sonra 15 dakika dinlenme” kuralı ise resmi bir kural değildir. Doğru olan, kabloların uygun kesitte olup olmadığını kontrol ettirmek ve aşırı yüklenmeye yol açacak eski ya da hasarlı priz/çalışan aletleri yenilettirmektir.

Prizden kıvılcım çıkması veya ses gelmesi: Bir prize fiş takarken çıtırtı çıkması ya da prizden ateş çıkması ciddi bir arıza işaretidir. Bu durumda önerilen en doğru davranış prizin enerjisini kapatıp bir uzmana başvurmaktır. Bu tavsiye doğrudur: Arızalı prizler ucuz maliyetle değiştirilebilir ve ev güvenliğini riske atmak yerine elektrikçi ile değişim yaptırmak en doğrusudur.

Sigorta panosuna elle yaklaşarak ısı kontrolü: Sigorta veya pano kutusuna (şalter kutusu) elinizi yaklaştırarak ısısını kontrol etmek tehlikelidir. Gerçekte bir sorun olduğunda panelden yanık kokusu gelmesi veya çıtırtılı sesler duyulması beklenir. Kaynaklar, bu belirtileri fark ettiğinizde anında enerjiyi kesip lisanslı bir elektrikçiye haber vermenizi öğütler. Paneldeki devre kesiciler aşırı ısınınca otomatik kapanır, bu yüzden elle ölçüm gerekmez. Panelde anormal bir ısınma hissederseniz güvenli mesafeden kontrol edin ve hemen yardım çağırın.

Sonuç olarak, bu efsanevi önlemler yerine her zaman önce enerjiyi kesmek en güvenli yaklaşımdır. Metal bir cihaza veya prize dokunmadan önce mutlaka o devreyi kapatın. Eğer herhangi bir prizde veya panoda anormal kıvılcım, cızırtı, ısınma veya yanık kokusu varsa hemen devreyi kesin ve kalifiye bir elektrikçiye başvurun. Kalp ritmi küçük akımlarla bile etkilenebileceğinden, sıradan kullanıcılar için en güvenli yöntem “ellere ve ayağa odaklanan” tuhaf numaralar değil, bilinen elektrik güvenliği kurallarını uygulamaktır.

Resmi ve teknik kaynaklar, elin arka kısmıyla kontrol etme, bir elin cepte tutulması gibi uygulamaların yalnızca yüksek gerilimli işlerde ve devre kesildikten sonra kullanıldığını belirtmektedir. Ayrıca elektrik çarpması üzerine yapılmış çalışmalar, vücuttan geçen akım şiddetinin kalp ve kas fonksiyonları üzerinde tehlikeli etkiler yaratabileceğini vurgular. Priz ve panel arızalarında elektrikçiye başvurmak gerektiği konusunda ise güncel bakım kılavuzları net uyarılar içermektedir.

“Elektrik çarpmasında sağ elle sol el birleşmemeli, çünkü devre tamamlanır”

Kısmen doğru yönü:
Evet, elektrik akımı bir iletken vücut yoluyla bir noktadan diğerine tamamlanacak bir yol (devre) bulduğunda akar. Eğer bir elinizle elektrikli bir cisme (örneğin faz hattına) temas ederseniz ve diğer eliniz veya ayağınız aynı anda toprağa bağlıysa, akım vücudunuzdan geçerek toprağa ulaşabilir. Bu da çarpılmaya neden olur.

İki elin aynı anda temas etmesi (örneğin biri fazda, diğeri toprakta) durumunda, akım göğüs kafesinden ve dolayısıyla kalpten geçebilir, bu da en ölümcül çarpılma senaryolarından biridir.

Eksik ve yanlış yönü:

* Elinizi tek başına kullanmanız bile çarpılmanıza neden olabilir. Yani “diğer elin devreye katılmaması” sizi korumaz. Örneğin bir el prizdeyken ayaklarınız çıplak ve ıslaksa, akım elden girip ayaktan çıkabilir. Bu da ölümcül olabilir.

* Topraklama, yalıtım, kaçak akım rölesi gibi güvenlik sistemleri varsa çarpılma riski büyük ölçüde azalır. Sadece “ellerinizi birleştirmeyin" demek yeterli bir güvenlik önlemi değildir.

* “Sağ el” veya “sol el” seçimi ise teknik olarak fark yaratmaz. Vücutta akımın geçiş yolu (örneğin elden ayağa, elden ele, elden başa) önemlidir. Kalp hattından geçiyorsa risk artar.

Doğru ve güvenli yaklaşım nedir?

* Enerji kaynağını kesmeden hiçbir elektrikli parçaya (kablo, priz, cihaz içi) dokunmamalısınız.
* Kaçak akım rölesi (RCD) tesisatınızda mutlaka bulunmalı.
* Islak elle ya da çıplak ayakla elektrikli cihazlara dokunmayın.
* Evde veya iş yerinde yapılacak müdahaleler için yetkili elektrikçi çağırın.

“İki el birleşmesin" söylemi, doğru temele dayansa da, çarpılmayı engellemek için yetersiz ve yanıltıcı bir güvenlik önlemidir. Asıl güvenlik, enerjiyi kesmek ve sistemin düzgün topraklanmış, koruma röleli olmasıyla sağlanır.

Bu içeriği beğendiyseniz lütfen çevrenizle paylaşınız…